वसई किल्ल्याची संपूर्ण माहिती | Vasai Fort Information in Marathi

Vasai Fort Information in Marathi - वसई किल्ला हा महाराष्ट्राच्या पालघर जिल्ह्यातील एक ऐतिहासिक आणि महत्त्वाचा किल्ला आहे. मुंबईपासून साधारणतः ६०-७० किलोमीटर अंतरावर असलेल्या या किल्ल्याला ‘बासीन फोर्ट’ किंवा ‘बाजीपूर’ असेही ओळखले जाते. वसई किल्ल्याचा इतिहास पोर्तुगीज, मराठे आणि इंग्रजांच्या लढायांनी समृद्ध आहे. १५३६ साली पोर्तुगीजांनी हा किल्ला बांधला आणि त्याचा उपयोग त्यांनी लष्करी तसेच व्यापारासाठी केला. मात्र, १७३९ मध्ये मराठ्यांनी हा किल्ला ताब्यात घेतला आणि त्यानंतर १८०२ मध्ये तो इंग्रजांच्या अधिपत्याखाली गेला. वसई किल्ला आजही भक्कम अवस्थेत असून त्याचा ऐतिहासिक वारसा जतन करण्यात आला आहे.

वसई किल्ल्याचा इतिहास

वसई किल्ल्याचा इतिहास शतकानुशतके विविध राजवटींच्या संघर्षांनी भरलेला आहे. प्रारंभी, १४१४ मध्ये बोंगल राजाने येथे नागेश्वर मंदिर बांधले होते. त्यानंतर १५३६ मध्ये पोर्तुगीजांनी वसई किल्ल्याचा विस्तार करून त्याला तटबंदी, चर्च, बाजारपेठ आणि लष्करी तळ यांचा समावेश करून एक भक्कम किल्ला बनवला. वसई हा त्या काळात पश्चिम किनाऱ्यावरचा एक प्रमुख व्यापारी आणि नौदल केंद्र होता. १७३९ मध्ये मराठ्यांचे सेनानी चिमाजी अप्पा यांनी वसईवर जोरदार आक्रमण करून पोर्तुगीजांना पराभूत केले आणि किल्ला मराठ्यांच्या अधिपत्याखाली आणला. मराठ्यांनी किल्ल्याची पुनर्बांधणी करून तो अधिक मजबूत केला, मात्र १८०२ मध्ये इंग्रजांनी वसई किल्ला जिंकला आणि तो त्यांच्या ताब्यात गेला.

वसई किल्ल्याची रचना आणि वैशिष्ट्ये

वसई किल्ला समुद्रकिनाऱ्यावर वसलेला असून तो सुमारे ११० एकर जागेवर विस्तारलेला आहे. किल्ल्याला तीन बाजूंनी समुद्राने वेढले आहे आणि एका बाजूने जमिनीवरून प्रवेश करता येतो. या किल्ल्याच्या भिंती सुमारे ३०-३५ फूट उंच असून त्याला मजबूत बुरुज आहेत. किल्ल्याच्या आत असलेल्या इमारतींमध्ये चर्च, महाल, तटबंदी, भुयारी मार्ग, जलाशय आणि बाजारपेठ यांचा समावेश होता. पोर्तुगीजांनी येथे सात चर्च बांधली होती, ज्यातील काही चर्च आजही भग्नावस्थेत पाहायला मिळतात. किल्ल्याच्या भिंतींवर अनेक शिलालेख आणि कोरीव काम दिसून येते, जे तत्कालीन वास्तुकलेचे उत्तम उदाहरण आहे.

वसई किल्ल्यावरील महत्त्वाच्या घटना आणि लढाया

वसई किल्ल्यावर अनेक ऐतिहासिक घटना घडल्या आहेत.

• १७३७: मराठ्यांनी प्रथम वसई किल्ल्यावर हल्ला केला पण तो अयशस्वी ठरला.
• १७३८: चिमाजी अप्पा यांनी किल्ल्यावर पुन्हा हल्ल्याची तयारी केली.
• १७३९: २ मे १७३९ रोजी मराठ्यांनी पोर्तुगीजांना मोठ्या संघर्षानंतर पराभूत केले.
• १७८०: इंग्रजांनी वसई किल्ल्यावर आक्रमण केले आणि मराठ्यांशी लढाई केली.
• १८०२: अखेरीस इंग्रजांनी किल्ल्यावर आपले वर्चस्व प्रस्थापित केले.

वसई किल्ल्याचा सांस्कृतिक आणि चित्रपटसृष्टीतील प्रभाव

वसई किल्ला हा बॉलिवूड तसेच आंतरराष्ट्रीय चित्रपटांसाठी प्रसिद्ध शूटिंग लोकेशन आहे. ‘जोश’, ‘खामोशी’, तसेच ब्रिटिश बँड Coldplay च्या ‘Hymn for the Weekend’ या प्रसिद्ध गाण्याचे चित्रीकरण येथे झाले आहे. तसेच, अनेक मराठी तसेच हिंदी चित्रपट आणि वेब सिरीजसाठी या किल्ल्याचा वापर करण्यात आला आहे.

वसई किल्ल्याचा वर्तमान आणि पर्यटन महत्त्व

आज वसई किल्ला भारतीय पुरातत्त्व विभागाच्या (ASI) देखरेखीखाली आहे. हा किल्ला पर्यटकांसाठी खुला असून अनेक इतिहासप्रेमी, फोटोग्राफर आणि निसर्गप्रेमी येथे भेट देतात. विशेषतः लग्नापूर्वीच्या फोटोशूटसाठी आणि ऐतिहासिक पर्यटनासाठी वसई किल्ल्याची विशेष ओळख आहे. प्रत्येक वर्षी १३ मे रोजी वसई विजय दिन साजरा केला जातो, जो चिमाजी अप्पांच्या विजयाच्या आठवणींना उजाळा देतो.

नित्कर्ष

वसई किल्ला हा भारताच्या इतिहासातील एक गौरवशाली किल्ला आहे. पोर्तुगीज, मराठे आणि इंग्रज यांच्यातील सत्तासंघर्षाचे तो साक्षीदार राहिला आहे. आजही हा किल्ला आपल्या भक्कम तटबंदीमुळे, प्राचीन वास्तुकलामुळे आणि ऐतिहासिक घटनांमुळे पर्यटकांचे आकर्षण केंद्र आहे. पुरातत्त्व विभागाच्या प्रयत्नांमुळे किल्ल्याचे संरक्षण केले जात असले, तरी अधिक संवर्धनाची गरज आहे. जर हा वारसा पुढील पिढ्यांसाठी जपायचा असेल, तर स्थानिक प्रशासन आणि नागरिकांनी त्याच्या संवर्धनासाठी पुढाकार घ्यायला हवा.

हे पण वाचा : पद्मदुर्ग किल्ल्याची संपूर्ण माहिती | Padmadurg Fort Information in Marathi

मित्रांनो तुम्हाला वसई किल्ल्याची संपूर्ण माहिती | Vasai Fort Information in Marathi ही पोस्ट कशी वाटली आम्हाला कमेंट करून नक्की कळवा. धन्यवाद