भारतातील राष्ट्रीय उद्याने माहिती मराठी | National Parks of India Information in Marathi

National Parks of India Information in Marathi - भारत हा जैवविविधतेने समृद्ध असलेला देश आहे. इथे अनेक प्रकारचे जंगल, प्राणी आणि पक्षी आढळतात. पर्यावरणाच्या संरक्षणासाठी आणि वन्यजीवांचे संवर्धन करण्यासाठी भारतात अनेक राष्ट्रीय उद्याने स्थापन केली गेली आहेत. सध्या भारतात 103 राष्ट्रीय उद्याने आणि 565 अभयारण्ये आहेत. या उद्यानांमध्ये वाघ, हत्ती, सिंह, बिबटे, गेंडे तसेच अनेक दुर्मिळ प्राण्यांचे संरक्षण केले जाते. राष्ट्रीय उद्याने ही पर्यावरणाचा समतोल राखण्यासाठी आणि जैवविविधतेच्या संवर्धनासाठी अत्यंत महत्त्वाची भूमिका बजावतात. यामुळे पर्यटनालाही चालना मिळते आणि स्थानिक अर्थव्यवस्थेलाही फायदा होतो. आज आपण भारताच्या प्रमुख राष्ट्रीय उद्यानांबद्दल सविस्तर माहिती जाणून घेणार आहोत.

इंद्रावती राष्ट्रीय उद्यान

इंद्रावती राष्ट्रीय उद्यान हे छत्तीसगड राज्यातील बीजापूर जिल्ह्यात आहे. हे राष्ट्रीय उद्यान प्रामुख्याने बंगाल वाघ आणि दुर्मिळ जंगली जनावरे जसे की बिबटे आणि अस्वलांसाठी प्रसिद्ध आहे. 1975 साली स्थापन झालेले हे उद्यान 1258.4 चौरस किलोमीटर क्षेत्रावर पसरलेले आहे. येथे उष्णकटिबंधीय आणि कोरड्या पानझडी जंगलांचा विस्तार आहे. हे राष्ट्रीय उद्यान पर्यटकांना जंगल सफारीचा उत्तम अनुभव देते.

जिम कॉर्बेट राष्ट्रीय उद्यान

भारताच्या उत्तराखंड राज्यातील नैनिताल जिल्ह्यातील जिम कॉर्बेट राष्ट्रीय उद्यान हे भारतातील पहिले राष्ट्रीय उद्यान आहे. 1936 मध्ये स्थापन झालेल्या या उद्यानाचे एकूण क्षेत्रफळ 1318.5 चौरस किलोमीटर इतके आहे. बंगाल वाघांच्या संरक्षणासाठी हे उद्यान प्रसिद्ध आहे आणि येथे अनेक प्राणी आणि पक्ष्यांच्या दुर्मिळ प्रजाती आढळतात. येथील निसर्गसौंदर्य आणि जंगल सफारीसाठी देशभरातून पर्यटक येथे येतात.

सुंदरबन राष्ट्रीय उद्यान

सुंदरबन राष्ट्रीय उद्यान हे पश्चिम बंगाल राज्यात आहे आणि ते जगातील सर्वात मोठे खारफुटीचे जंगल मानले जाते. 1984 मध्ये स्थापन झालेले हे उद्यान 1330.12 चौरस किलोमीटर क्षेत्रावर विस्तारले आहे. हे उद्यान बंगाल वाघांच्या सर्वाधिक संख्येसाठी प्रसिद्ध आहे. सुंदरबन हे युनेस्कोच्या जागतिक वारसा स्थळांमध्ये समाविष्ट आहे. येथे मोठ्या प्रमाणावर हरणे, मगर, विविध प्रकारचे पक्षी आणि मासे आढळतात.

गिर राष्ट्रीय उद्यान

गिर राष्ट्रीय उद्यान गुजरात राज्यातील तलाला येथे आहे. हे भारतातील एकमेव सिंहांचे नैसर्गिक अधिवास असलेले उद्यान आहे. येथे आशियाई सिंह मोठ्या प्रमाणावर आढळतात. 1965 मध्ये स्थापन झालेल्या या उद्यानाचे क्षेत्रफळ 1412 चौरस किलोमीटर आहे. याशिवाय येथे सांबर, बिबटे आणि विविध प्रकारचे पक्षीही आढळतात. गिर राष्ट्रीय उद्यान हे भारतातील सर्वात लोकप्रिय वन्यजीव उद्यानांपैकी एक मानले जाते.

गुरु घाशीदास राष्ट्रीय उद्यान

गुरु घाशीदास राष्ट्रीय उद्यान हे छत्तीसगड राज्यातील कोरिया जिल्ह्यात आहे. या उद्यानात वाघ, हरणे, अस्वले आणि अन्य वन्यजीव मोठ्या प्रमाणावर आढळतात. 440.71 चौरस किलोमीटर क्षेत्रावर पसरलेले हे उद्यान पर्यावरणप्रेमींसाठी अत्यंत महत्त्वाचे ठिकाण आहे.

खंगचेंदजोंग राष्ट्रीय उद्यान

सिक्कीम राज्यातील खंगचेंदजोंग राष्ट्रीय उद्यान हे हिमालय पर्वताच्या कुशीत वसलेले आहे. 1977 मध्ये स्थापन झालेले हे उद्यान युनेस्कोच्या जागतिक वारसा स्थळांमध्ये समाविष्ट आहे. येथे हिम तेंदुआ, तिबेटी लांडगे, लाल पांडा आणि विविध दुर्मिळ पक्ष्यांचे वास्तव्य आहे. या उद्यानाचे क्षेत्रफळ 784 चौरस किलोमीटर आहे.

नमदाफा राष्ट्रीय उद्यान

नमदाफा राष्ट्रीय उद्यान हे अरुणाचल प्रदेश राज्यात आहे आणि ते 985.23 चौरस किलोमीटर क्षेत्रफळावर पसरलेले आहे. 1974 मध्ये स्थापन झालेल्या या उद्यानात चार प्रकारच्या मोठ्या मांजरांच्या प्रजाती आढळतात – वाघ, बिबट्या, हिम तेंदुआ आणि ढगाळ बिबट्या.

गंगोत्री राष्ट्रीय उद्यान

गंगोत्री राष्ट्रीय उद्यान हे उत्तराखंड राज्यातील उत्तरकाशी जिल्ह्यात आहे. 1989 मध्ये स्थापन झालेल्या या उद्यानाचे क्षेत्रफळ 2390 चौरस किलोमीटर आहे. हे उद्यान गंगोत्री हिमनदीसाठी प्रसिद्ध आहे आणि येथे स्नो लेपर्ड, हिमालयी काळवीट, तिबेटी लोमडी आणि अस्वले आढळतात.

मरुभूमी राष्ट्रीय उद्यान

राजस्थानच्या जैसलमेर जिल्ह्यात वसलेले हे उद्यान "डेजर्ट नॅशनल पार्क" म्हणून ओळखले जाते. 1981 मध्ये स्थापन झालेल्या या उद्यानाचे क्षेत्रफळ 3162 चौरस किलोमीटर आहे. हे उद्यान ग्रेट इंडियन बस्टर्ड (मोठा गवतपक्षी) या दुर्मिळ पक्ष्यासाठी प्रसिद्ध आहे.

हेमीस राष्ट्रीय उद्यान

हेमीस राष्ट्रीय उद्यान हे भारताचे सर्वात मोठे राष्ट्रीय उद्यान आहे. लडाखमध्ये वसलेल्या या उद्यानाचे क्षेत्रफळ 4400 चौरस किलोमीटर आहे. 1981 मध्ये स्थापन झालेले हे उद्यान हिम बिबट्यांसाठी प्रसिद्ध आहे. हे भारताचे सर्वात उंचीवर असलेले राष्ट्रीय उद्यान आहे.

निष्कर्ष

राष्ट्रीय उद्याने ही पर्यावरण संरक्षण, जैवविविधतेचे संवर्धन आणि वन्यजीवांचे संरक्षण यासाठी महत्त्वाची भूमिका बजावतात. ही उद्याने केवळ वन्यजीवांसाठीच नव्हे, तर पर्यटकांसाठीही महत्त्वाची आहेत. इथे पर्यटकांना जंगल सफारीचा रोमांचक अनुभव घेता येतो. शिवाय, ही उद्याने वन्यजीव संरक्षण आणि संशोधनासाठीही महत्त्वाची असतात. प्रत्येक उद्यानाची स्वतःची वेगळी ओळख आणि वैशिष्ट्ये आहेत. त्यामुळे आपण निसर्गसंवर्धनात आपला सहभाग नोंदवायला हवा आणि राष्ट्रीय उद्यानांना भेट देऊन निसर्गाच्या सौंदर्याचा आनंद घ्यायला हवा.

हे पण वाचा : कलम 324 माहिती मराठी | IPC Section 324 in Marathi

मित्रांनो तुम्हाला भारतातील राष्ट्रीय उद्याने माहिती मराठी | National Parks of India Information in Marathi ही पोस्ट कशी वाटली आम्हाला कमेंट करून नक्की कळवा. धन्यवाद